‘Moeten mannen hun diepste gevoelens en pijn meer delen met anderen?, vraagt presentator Coen Verbraak van het radioprogramma Met het oog op morgen in de uitzending op 20 mei jl. Hij verwijst naar opmerkingen van de Britse prins William, die kortgeleden pleitte voor meer openheid over emoties en kwetsbaarheid bij mannen als bijdrage aan heling van ervaren pijn en verdriet. En wat zegt filosoof, psychiater en hoogleraar psychiatrie aan de UvA, Damiaan Denys: ‘Wel, het blijkt dat dat sowieso al gebeurt. Er zit echt geen groot verschil tussen mannen vrouwen in het delen van emoties. Als je iets meemaakt wat heel indringend is dan heeft de normale mens de neiging om dat met een ander te delen. In 80% van de gevallen gebeurt dat gewoon.’
Presentator Coen Verbraak vraagt of de opmerkingen van de Koninklijke Hoogheid dan eigenlijk overbodig zijn, mosterd na de maaltijd. Eigenlijk wel, vindt de psychiater. ‘Op zich is het natuurlijk goed als je psychische pijn hebt, als je lijdt om dat te delen. Maar dat doet acht op de tien mensen al. Een kleine minderheid doet dat niet. En dat delen is een vanzelfsprekendheid.’ Coen Verbraak: We denken dat het helend werkt om over je lijden te spreken. Is dat zo? Denys: ‘Niet altijd. Daar is ook wel onderzoek naar gedaan. Bijvoorbeeld bij PTSS. Vroeger werd mensen aangemaand om daar heel veel over te spreken. Dat is nu wat achterhaald. Nu zijn er heel andere methoden om het lijden althans het trauma te verwerken. Juist afgeleid worden, computergames spelen. Dat is wat men actief doet.’
Is emoties delen irritant?
Dus niet aanraken?, vraagt Verbraak. ‘Ja, niet over spreken, maar gewoon afgeleid worden door iets helemaal anders te doen. Maar op lange termijn is het natuurlijk heel gunstig om je emoties te delen. Maar dat moeten niet alleen slechte zijn. Het kunnen slechte en goede emoties zijn.’ Coen Verbraak:
‘Ik heb het gevoel dat we in een tijd leven dat mensen niks liever doen dan alles maar delen. ‘Ja dat is dan wel weer een nadeel. Als je vanuit therapeutisch oogpunt kijkt zou je kunnen zeggen: het is gunstig om je emoties te delen. Maar als je kijkt naar de samenleving waarin we ons nu bevinden dan is dat wel een enorme sport geworden. Dat delen wordt zoveel gedaan en op zo’n grote en massale schaal dat het bijna irritatie oproept.’
Erkenning niet meer door macht en prestige, maar door (praten over) lijden?
Presentator: ‘Zijn we daarmee ook mentaal gezonder dat we het niet opkroppen en de hele dag maar alles aan anderen meedelen? ‘Wel, dat lijkt niet zo. We zijn mentaal ongezonder. Het is een toename van mentale stoornis nog altijd. Dat ligt hoog. Ik denk dat grosso mode een op de zes mensen aan psychische klachten lijdt. Op wereldschaal. In Nederland misschien nog net iets meer. Mannen evenveel als vrouwen, wel op een andere manier. En dat is heel hoog als je het vergelijkt met 20. 30, 40 jaar geleden. Het blijft steeds toenemen. Stress, burn-out, maar ook eenzaamheid zijn klachten die er bij komen. Het is een gigantische toename van klachten. En we blijven steeds maar meer onze klachten delen. En ik denk dat dat met heel iets anders te maken heeft: met een soort van tendens om erkenning te krijgen voor onszelf. Het lijkt alsof wij in onze individualistische maatschappij nogal altijd wel behoefte hebben om erkend te worden door de ander en we erkennen ons niet meer door macht en prestige, daar rust nu een taboe op, maar door het lijden. Dus die slachtoffercultuur waarin je openlijk meedeelt dat je ook angstig bent en depressief bent geweest en een ziekte en kanker hebt en zal sterven. Dat krijgt veel meer positieve aandacht dan dat vroeger was. Daardoor word je zien. Het is een van de weinige methoden die we nog hebben om ons erkend te weten.
Het echte lijden doe je in een besloten kring?
‘Je ziet wel dat er een neiging bestaat, zeker ook bij bekende Nederlanders, om heel openlijk in de krant, in de media, makkelijk te spreken over wat ze hebben meegemaakt. Ik vind dat we daar wel een grens absurditeit hebben bereikt.’
De presentator vraagt of Denys dat ook ziet in de spreekkamer. Hij bedoelt waarschijnlijk dat mensen in de spreekkamer ook steeds vaker openlijk en makkelijk spreken over hun lijden.
Denys: ‘Dat is de plek waar je het moet doen. In de intimiteit van een spreekkamer moet dat vallen. Daarom is dat beroep van psychiater ook zo bijzonder omdat je geconfronteerd wordt met dat lijden
dat altijd heel authentiek is. Maar in de krant, op sociale media, daar kleeft ook iets heel anders aan. Iets van: hier ben ik dan. Narcisme uit zich niet in grootheidsaspecten, maar in kleinheidsaspecten. Dat voelt nogal makkelijk. Ik vind het echte lijden heeft een zekere authenticiteit. Dat doe je in een besloten kring. In een zekere vorm van intimiteit.’
Praten over lijden is zichzelf belangwekkend maken?
Presentator: En lijden meedelen aan de wereld? Denys: ‘Dan creëer je meer een soort van religie. Of een zichzelf belangwekkend maken. Terwijl ik denk dat het echte lijden klein moet gehouden. Er is een bescheidenheid die daar bij past. Presentator: Hoe doet u dat zelf? Bent u iemand die de wereld kond doet van uw eigen ongerief? Denys: ‘Het liefst niet. Maar ik herken wel heel sterk de neiging om als ik iets mee maak wat mij stoort of mij emotioneel raakt om dat wel mee te delen. Bijvoorbeeld als er iets niet gaat op het werk of ik heb iets niet gekregen of ik ben gefrustreerd of ik ben ontgoocheld. Ja, dan heb ik echt de neiging om dat te vertellen. Aan mijn vrouw. Of aan sommige mensen van wie ik weet dat ik ze kan vertrouwen.’
Moeten mannen meer emoties tonen? Nee?
Denys: ‘Iets wordt echt pas verwerkt op het moment dat je dat sociaal kenbaar maakt.’
Coen Verbraak vraagt of dat betekent dat je op een onbewoond eiland niet van je problemen kan afkomen.
Denys: ‘Nee, dat is niet zo heel prettig. Je kan wel brieven schrijven aan een ander. Vandaar dat we al die flessen teugvinden met die brieven. Men doet dat. Een ander kan ook een virtueel ander zijn.’
Presentator: ‘Dus wat (prins) William zegt: mannen moeten meer emoties tonen, dat is gewoon niet aan de orde?’
Denys: ‘Nee. Ik denk dat dat veel zegt over William zelf. Hij is natuurlijk in een heel aparte omgeving opgegroeid. In Groot-Brittannië. Die hebben een al een heel bijzondere relatie met emoties. In het koningshuis daarnaast waar het waarschijnlijk ook niet echt de gewoonte is. Moeder verloren. Het lijkt een heel stijve omgeving. Ik kan mij niet van de indruk ontdoen dat William hier iets over zichzelf zegt, over zijn onvermogen in zijn kleine omgeving om iets te kunnen delen. En dat er dus blijkbaar in zijn opvoeding heel weinig mensen waren die naar hem bereid waren te luisteren.’
Als u het radiogesprek wilt beluisteren dan kan dat via de link: https://www.nporadio1.nl/nos-met-het-oog-op-morgen/onderwerpen/501707-prins-william-mannen-moeten-meer-praten-over-hun-emoties
Reactie van Revief:
Onze ervaringen wijken op een aantal punten af van wat psychiater Damiaan Denys in het radio interview aangeeft.
Zo horen wij van bijna iedereen die contact met ons opneemt dat praten over wat er is gebeurd juist wel helpt. Juist wel helend is. En vaak wordt het praten met anderen dan huisgenoten en/of de therapeut en/of de psychiater minstens als extra ondersteunend ervaren. Laat staan het contact met lotgenoten!
Wij ervaren dat mensen isolement kunnen terugdringen door praten met anderen. Mensen kunnen in de verhalen van anderen beluisteren dat er hoop is, dat er begrip is. Dat helpt om zelf stappen te kunnen zetten.
We (h)erkennen helemaal geen slachtoffercultuur. Juist het breder delen van ervaringen helpt om veranderingen te realiseren, helpt om omgevingen meer inzicht en begrip aan te reiken als het gaat om bijvoorbeeld seksueel misbruik waarvan iemand het slachtoffer is.
Grote moeite hebben we met de bewering dat ernstig lijden (en wat is seksueel misbruik anders dan dat) klein en intiem moet worden gehouden. Juist in die beslotenheid zijn de problemen ontstaan en juist daar worden ze in stand worden gehouden. Het klein, in de beslotenheid houden van(praten over) seksueel misbruik houdt gevoelens van schuld en schaamte in stand. We hoeven niemand uit te leggen hoe funest dat kan zijn.
We zijn blij met de aandacht die het radioprogramma Met het oog op morgen heeft besteed aan het delen van traumatische ervaringen en ernstig lijden. Maar graag hadden we hierover een ander geluid gehoord.